Als iemand in Nederland zijn geldzaken goed moet hebben geregeld is het de baas van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) wel. De AFM stelt zich tenslotte ten doel om de financiële markten eerlijk te laten functioneren, zodat consumenten kunnen vertrouwen op de kwaliteit van de financiële producten en diensten die ze krijgen aangeboden.
Dan moet je zelf ook heel goed weten wat er te halen is, zou je zeggen. Maar is dat ook zo? We vragen het aan Theodor Kockelkoren, interim-bestuursvoorzitter van de toezichthouder.
De AFM is een van de drijvende krachten achter het informatieplatform Wijzer in Geldzaken, dat tot doel heeft om mensen meer controle over hun financiën te geven. Heeft u zelf uw financiële toekomst voldoende onder controle?
“Volgens mij wel. De toekomst is natuurlijk onzeker, maar ik ben er bewust mee bezig. Deels is dat een voortvloeisel van mijn werk en omgekeerd helpen mijn eigen ervaringen me ook bij het werk dat ik doe."
Ik kan me ook voorstellen dat u er thuis juist even niet mee bezig wilt zijn…
“Dat zou kunnen, maar bij mij werkt dat niet zo. Een van de manieren voor mij om betrokken te blijven bij de praktijk is door me te realiseren dat ik zelf ook een financiële consument ben."
Zorgen die persoonlijke ervaringen er ook wel eens voor dat uw vingers jeuken om in te grijpen?
“Ik kan me nog herinneren dat ik in de jaren negentig voor het eerst een hypotheek afsloot. Dan probeer je een rationele afweging te maken, maar dat was toen gewoon niet mogelijk. Je moest vertrouwen op een meneer of mevrouw van de bank, want zelf iets navlooien en beoordelen lukte simpelweg niet.
"Er was te weinig informatie. Dat irriteerde me. Waarom kan het wel als ik een auto koop en niet bij een hypotheek? Inmiddels is dat gelukkig verbeterd. Zo zijn de kosten bijvoorbeeld al beter vergelijkbaar."
Een hypotheek in de jaren negentig. Dat was vast een beleggingshypotheek.
"Die eerste hypotheek had twee componenten, een beleggingsdeel en een spaardeel. Maar in 2002 ben ik uit Amsterdam verhuisd, dus toen hebben we een nieuwe hypotheek afgesloten. Een hogere, want mijn carrière was inmiddels ook wat verder. De helft van die nieuwe hypotheek was een spaarhypotheek, de ander helft was aflossingsvrij.
"Dat was in die tijd een populaire constructie. Je kon toen al beter vergelijken en dan zie je dus ook dat sommige producten gewoon heel duur zijn, terwijl ze hetzelfde resultaat hebben als goedkopere varianten. Het was een van de redenen om voor aflossingsvrij te kiezen.
Check ook: een hypotheek afsluiten in 9 stappen
"Dat leverde meer flexibiliteit op, maar het was ook goedkoop en straightforward. Als je daarnaast zelf de mogelijkheden had om de aflossing op een andere manier op te bouwen, dan was dat de voordeligste optie."
Heeft u die aflossingsvrije hypotheek nog steeds?
"Inmiddels heb ik het belangrijkste deel daarvan alweer afgelost. Op het moment dat er ruimte was op mijn persoonlijke balans ben ik gaan aflossen. De kredietcrisis heeft dat in de hand gewerkt, omdat de rente zo hard naar beneden ging.
"Voor die tijd riep een adviseur altijd: je bent een dief van je eigen portemonnee als je je eigen fiscale voordeel niet maximaliseert. Dat geldt veel minder naarmate de rente op spaarrekeningen – en überhaupt de rendementen die je kunt maken – zo hard naar beneden gaat."
Heeft de AFM een goede pensioenregeling?
"Op zich wel, maar ik zit er niet bij. Ik heb uit mijn voorgaande leven een persoonlijke regeling meegenomen en die heb ik hier voortgezet. In feite is het een magerder regeling – in de zin dat ik zo iets meer risico loop – maar ik denk dat ik dat risico goed kan managen.
"Het voordeel van zo'n eigen regeling is dat je echt bewust met je financiële toekomst bezig moet zijn, want je moet regelmatig checken of het allemaal nog klopt. Niemand heeft er zin in om op zondagmiddag tussen de papieren te gaan zitten, ook ik niet, dus om te vermijden dat ik het voor me uit blijf schuiven heb ik mezelf ertoe gedwongen om eens per jaar, in de kerstvakantie, twee of drie hele dagen te besteden aan mijn financiële situatie. Dat is een mooi moment om de balans op te maken."
Check ook: Zo bepaal je of je een pensioengat hebt
Wordt u geholpen door een financieel planner?
"Mijn planning heb ik in eerste instantie zelf gemaakt. Daar ben ik waarschijnlijk wel een uitzondering in. Ik heb wel aan een financieel planner gevraagd om er een second opinion op te geven."
En zo’n financieel planner doet natuurlijk extra hard zijn best als de baas van de AFM om advies vraagt.
“Ja, haha, als je het zo bekijkt is het best een spannende opdracht, eigenlijk.”
Zitten er ook beleggingen in dat pensioenplan?
“Ja, maar geen individuele beleggingen. Ik heb al in mijn tijd bij McKinsey besloten dat ik niet in individuele aandelen zou gaan beleggen, omdat je dan continu kwetsbaar bent voor het beeld dat je dingen doet omdat je bepaalde informatie hebt. Nu is die kwetsbaarheid alleen nog maar groter.
"Ik heb dus altijd alleen maar in fondsen geïnvesteerd, wat ook past bij mijn filosofie dat je niet moet denken dat je naast een fulltime-baan ook nog tijd hebt om de beste beleggingen te selecteren. Laat dat maar over aan een professional.
"Kosten zijn misschien wel de belangrijkste factor voor het beleggingsresultaat"
"Daarnaast heb ik ook nog eens gekozen om vooral in passieve fondsen te beleggen, omdat ik ook vind dat het heel moeilijk is om de professionals te vinden die het beter doen dan andere professionals. Die zijn er wel, maar als je daar geen intensieve research naar kunt doen is het heel lastig om die te vinden.”
Gaat ieder jaar met kerst ook de beleggingsmix op de schop?
“Ik kijk er wel naar, maar hij gaat niet snel op de schop. Waar ik tussentijds wel goed op let zijn de kosten van mijn beleggingen. Dat is misschien wel de belangrijkste factor die het toekomstige rendement bepaalt. Ieder jaar ga ik na of er manieren zijn bijgekomen om het goedkoper te doen.
"Zeker nu het provisieverbod is ingegaan en veel partijen druk bezig zijn om hun productaanbod aan te passen zal de komende kerstvakantie waarschijnlijk een heel interessant moment gaan worden om eens te kijken of het kostentechnisch niet beter kan.”
Neemt u gemiddeld genomen meer of minder risico in uw beleggingen dan de gemiddelde Nederlander?
"Iets meer, denk ik. Ik praat veel met mensen uit de sector en het viel me op dat in de kredietcrisis, toen alles zo hard onderuit ging, het heel dapper werd gevonden dat ik gewoon door bleef gaan met mijn aandelenbeleggingen. Maar ik zit erin voor de lange termijn. Als aandelen hard dalen, gaan ze ook wel weer omhoog.
"Op korte termijn de markt willen verslaan is voor de meeste mensen een dure hobby"
"Dat gebeurde ook, zelfs sneller dan ik had gedacht. Als ik zoals veel mensen had gehandeld – het gaat naar beneden, dus ik moet mijn geld eruit halen – dan had ik die hele upswing daarna gemist. Dat vereist wel enige afstandelijkheid en een koele blik."
Dat pleit er bijna voor om er vooral niet te váák naar te kijken.
"Absoluut. Het laatste wat je moet doen is dagelijks of wekelijks naar de koersen kijken. Want dat stuurt je naar een kortetermijnoriëntatie die volgens mij niet gezond is. Althans, als je op de lange termijn bezig bent. Het kan je hobby zijn om te proberen om op korte termijn de markt te verslaan, maar volgens mij is dat voor de meeste mensen een hele dure hobby."
Wat vindt u op dit moment het grootste pijnpunt als het gaat om de manier waarop mensen met hun geldzaken bezig zijn?
"Mensen moeten veel bewuster bezig zijn met financiele planning. Dat is nu de grote uitdaging. Ik denk dat ze nu vooral intuïtief hun financiële beslissingen nemen. Het zou beter zijn als ze zich wat bewuster zouden zijn van de gevolgen, waardoor ze concretere afwegingen konden maken.
"Het is natuurlijk helemaal niet verkeerd als iemand zegt: ik werk wel een paar jaar langer door als het mis gaat. Maar dan moet je ook duidelijk in beeld hebben dat je in een slechtweerscenario bijvoorbeeld vier jaar langer moet werken. En dat dat niet ineens veel langer blijkt te zijn.
"Een ander element is dat er in Nederland nu hele grote bedragen op spaarrekeningen staan. Voor een deel van de mensen geldt dat ze dat geld pas veel later nodig hebben. Hebben ze er dan wel bewust bij stilgestaan of beleggen – op een verstandige manier – niet een veel betere afweging zou kunnen zijn?
"Natuurlijk, beleggen neemt meer risico met zich mee, maar als je dat gespreid doet zijn die risico’s wellicht heel goed te overzien in het totaalplaatje. En met ‘beleggen’ bedoel ik dan niet beleggen in aandelen Royal Dutch Shell of Philips. Dan heb ik het over beleggen in gespreide fondsen van bijvoorbeeld aandelen, waarbij je het risico behapbaar houdt. Want alles beleggen in twee of drie aandelen is echt onverstandig."
Er zijn in het verleden hele generaties groot geworden met beleggingsportefeuilles vol aandelen Koninklijke Olie en Philips. Was dat onverstandig?
"Er zijn ook generaties opgegroeid met aderlaten, poeders en zalven. Dat wil niet zeggen dat dat ook de verstandigste keuze is. Laten we dat maar voortschrijdend inzicht noemen"